Ēfarė ndodhi me
tė vėrtetė nė krizėn e Ukrainės Putini me njė
fitore tė re nė Ukrainė
Nga: Israel Shamir
Media e Lire
- Pas Luftės sė Dytė Botėrore, njė pjesė e
luftėtarėve pro Hitlerit u pranuan nga
Shėrbimi Qendror i Inteligjencės (CIA)
amerikane, u armatosėn prej tyre dhe u
shndėrruan nė njė forcė guerrile kundėr
sovjetikėve
Ėshtė
ftohtė qė tė ngrinė nė Kiev, qyteti legjendar me
kupolla tė arta nė brigjet e lumit Dnieper -
djepin e qytetėrimit tė lashtė tė Rusisė dhe njė
nga kryqytetet mė simpatike tė Evropės Lindore.
Ky ėshtė njė vend i rehatshėm dhe nė vend tė
begatshėm, me qindra restorante tė vogla dhe
komode, me rrugė tė drejta, parqe tė bukura, me
lum madhėshtor. Vajzat janė tė bukura dhe
njerėzit janė tė guximshėm. Kievi ėshtė mė i
rehatueshėm se Moska, dhe mė e lehtė pėr kuletė.
Edhe pse statistikat thonė se Ukraina ėshtė e
shkatėrruar ekonomikisht dhe populli i saj duhet
tė jetė aq i varfėr sa afrikanėt, nė realitet
ata nuk janė edhe aq keq, nė sajė tė kujdesit tė
tyre fiskal.
Qeveria ka subvencionuar pėr strehim dhe
ngrohje, dhe ėshtė shmangur nga zhvlerėsimi i
monedhės kombėtare dhe programit shtrėngues
parashikuar nga FMN-ja. Jetesa me kredi nuk mund
tė shkojnė aq gjatė:Ukraina ėshtė dėnuar nga
borxhet e saj, kjo mund tė ndodhė muajin e
ardhshėm ose mė shpejt, dhe kjo ėshtė njė nga
arsyet pėr rebelim tė pranishėm.
Njė tėrheqje - e - luftės mes Lindjes dhe
Perėndimit pėr tė ardhmen e Ukrainės zgjati mė
shumė se njė muaj, dhe ka pėrfunduar pėr tė
gjitha qėllimet praktike nė njė fitore tė
bujshme pėr Vladimir Putinin, kėshtu ai ka
shtuar sukseset e tij tė mėparshme si nė Siri
dhe Iran. Problemi filloi kur administrata e
presidentit Janukoviē shkoi nė kėrkim pėr kredi
pėr riskedulimin e kredive tė saj dhe pėr tė
shmangur falimentimin. Nuk ka pasur oferta.
Ata u kthyen nė KE pėr ndihmė, KE, kryesisht
Polonia dhe Gjermania, duke parė se administrata
e Ukrainės ishte e dėshpėruar, pėrgatiti njė
marrėveshje asocimi tė ashpėrsisė tė pazakontė.
KE ėshtė mjaft e vėshtirė pėr anėtarėt e rinj tė
Europės Lindore, si Letonia, Rumania ,
Bullgaria. Kėto vende kishin industrinė e tyre
dhe bujqėsisė qė u shkatėrrua, njerėzit e tyre
tė rinj punojnė punė shėrbėtorėsh nė Evropėn
Perėndimore, rėnia e numrit tė popullsisė sė
tyre ka tejkaluar atė tė Luftės sė Dytė
Botėrore.
Por KE nuk ka para tė tepėrta, - ajo ka pėr tė
ofruar pėr Greqinė , Italinė, Spanjėn. Nė atė
kohė, marrėdhėniet e Ukrainės dhe Rusisė ishin
larg qė tė quheshin tė mira. Rusėt ishin bėrė tė
pasur me paratė e naftės ,kurse Ukraina fajėsojė
rusėt pėr problemet e tyre, por Rusia ishte ende
tregu mė i madh pėr produktet e Ukrainės.
Pėr Rusinė, marrėveshja e KE-s do tė thotė
vėshtirėsi: aktualisht Ukraina shet prodhimet e
saj nė Rusi me mbrojtje shumė tė vogėl doganore,
kufijtė janė tė brishtė, njerėzit lėvizin
lirshėm pėrtej kufirit, pa pasaportė. Nėse
nėnshkruhej marrėveshja pėr bashkimin me KE,
produktet e KE-s do tė pėrmbysin Rusinė. Pra,
Putini shkruan rregullat pėr Janukoviēin: nėse
nėnshkruhej me KE-nė, tarifat ruse do tė
rriteshin. Kjo do tė largojė nga puna menjėherė
400,000 e mė shumė ukrainasė.
Janukoviē i zhgėnjyer nuk pranoi tė nėnshkruajė
marrėveshjen e KE nė minutėn e fundit . ( E
parashikuar kjo nė raportin tim nga Kievi plot
tri javė para se tė ndodhte, kur askush nuk e
besonte atė - njė burim i krenarisė ).
KE dhe SHBA duke qėndruar prapa, nė kėmbė, ishin
mjaft tė mėrzitur. Pėrveē humbjes sė fitimit
potencial ekonomik, kishin njė arsye tjetėr tė
rėndėsishme : ata donin pėr tė mbajtur Rusinė
larg, larg nga Evropa, dhe ata donin pėr tė
mbajtur Rusinė sa mė tė dobėt. Rusia nuk ėshtė
Bashkimi Sovjetik, por disa nga mosbindjet
Sovjetike nė planet imperialiste Perėndimore
ende janė gjallė nė Moskė : qoftė ajo nė Siri ,
Egjipt, Vietnam, Kubė, Angola, Venezuela apo
Zimbabve ,Perandoria nuk mund tė ketė rrugėn e
saj ndėrsa ariu rus ėshtė relativisht i fortė.
Rusia pa Ukrainėn nuk mund tė jetė me tė vėrtetė
e fuqishme : Ajo do tė jetė si SHBA me shtetet e
saj Mes - Perėndimore dhe tė Paqėsorit tė
coptuara atje larg. Perėndimi nuk dėshiron
shpėtim pėr Ukrainėn, ose pėr tu bėrė njė shtet
i qėndrueshėm dhe i fortė ose, kėshtu qė nuk
mund tė bashkohet me Rusinė dhe tė bėjė atė edhe
mė tė fortė. Njė Ukrainė e dobėt, e varfėr dhe
destabilizuese, nė varėsisė gjysmė- koloniale tė
Perėndimit, me disa bazave tė NATO-s ėshtė e
ardhmja mė e mirė pėr vendin, siē perceptohet
nga Uashingtoni apo Brukseli.
Tė zemėruar nga kjo, nė momentin e fundit
arratisja e Janukoviēit ,Perėndimi i aktivizojė
pėrkrahėsit e tij. Pėr mė shumė se njė muaj,
Kievi ka qenė e rrethuar nga turma tė mėdha tė
sjellura me autobusė nga e gjithė Ukraina, duke
pasur njė ngjashmėri me Pranverėn Arabe nė
veriun e largėt. Mė pak e dhunshme se nė sheshin
Tahrir, Sheshi i tyre Maidan u bė njė simbol i
luftės pėr tė ardhmen strategjike Europiane tė
vendit. Ukraina u kthye nė tokė tė fundit tė
betejės mes aleancės tė udhėhequr nga SHBA dhe
njė Rusisė nė rritje. A do tė jetė njė revansh
pėr pėrmbysjen e Obamas nė Siri, ose nė njė
tjetėr shuplakė e rėndė pėr hegjemoninė
Amerikane nė rėnie?
Ndarja e thjeshtė nė pro- Lindje dhe pro-
Perėndim ėshtė komplikuar nga heterogjeniteti i
Ukrainės. Vendi ėshtė mjaft i ngjashėm nė
pėrbėrjen e saj me Jugosllavinė e vjetėr. Kjo
ėshtė njė tjetėr lloj pas Versajės, e njė vendi
i pėrbėrė pas Luftės sė Parė Botėrore nga copa
dhe pjesė, dhe i bėri i pavarur, pas shpėrbėrjes
sė Bashkimit Sovjetik nė vitin 1991. Disa pjesė
tė kėsaj Ukraine u pėrfshinė nga Rusia 500 vjet
mė parė, Ukraina, duke mbajtur kėtė emėr, u
bashkua me Rusinė 350 vjet mė parė , ndėrsa
Ukraina perėndimore ishte fituar nga Stalini nė
vitin 1939, dhe nė Krimea ishte inkorporuar nė
Republikėn Sovjetike tė Ukrainės nga Hrushovi mė
1954.
Ukraina ėshtė si Rusia siē ėshtė Jugu i Francės
francez, apo si Teksasi dhe Kalifornia nė
Amerikė qė janė amerikane. Po, disa qindra vjet
mė parė, Provence ishte i pavarur nga Parisi , -
ajo kishte gjuhėn e vet dhe artin, ndėrsa Nice
and Savoja u bėnė franceze nė kohėt e fundit.
Po, Kalifornia dhe Teksasi hyri nė Shtetet e
Bashkuara tė Amerikės shumė mė vonė. Megjithatė,
ne e kuptojmė se ato janė - deri tani - pjesė e
atyre vendeve mė tė mėdha, por pavarėsisht. Nėse
ato ishin tė detyruar tė shkėputen, ato ndoshta
do tė zhvillonin njė tregim tė ri historik duke
theksuar trajtimin e sėmurė francez me Kryqėzatė
nė Jug, nė Cathar, apo shpronėsimin e banorėve
spanjolė dhe rusė tė Kalifornisė.
Prandaj, qė nga pavarėsia e Ukrainės ,
autoritetet kanė qenė tė zėnė me ndėrtimin e
vendit, zbatimin e njė gjuhė tė vetme zyrtare
dhe duke krijuar njė mit tė ri kombėtar pėr 45
milionė banorėt e saj. Turmat rreth Maidanit
ishin kryesisht ( por jo ekskluzivisht ) tė
ardhur nga Galicia, njė qark malor nė kufi me
Poloninė dhe Hungarinė, 500 km (apo 300 mila )
larg nga Kievi, dhe vendasit e kryeqytetit i
referohen tubimit nė Maidan si njė Pushtim
Galician.
Ashtu si Bretonėt e zjarrtė, Galicianėt janė
nacionalistė tė ashpėr, bartės tė njė fryme tė
vėrtetė ukrainase. Nėn sundimin tė Polonisė dhe
tė Austrisė pėr shekuj me radhė, ndėrsa ēifutėt
ishin ekonomikisht tė fuqishėm, ata janė shumė
anti - ēifutė dhe anti polakė, dhe identiteti
i tyre modern pėrqėndrohet rreth mbėshtetjes sė
tyre pėr Hitlerin gjatė Luftės sė Dytė Botėrore,
i shoqėruar me spastrimin etnik tė fqinjėve
polakė dhe hebrenjėve.
Pas Luftės sė Dytė Botėrore, njė pjesė e
luftėtarėve pro Hitlerit u pranuan nga
Shėrbimi Qendror i Inteligjencės (CIA)
amerikane, u armatosėn prej tyre dhe u
shndėrruan nė njė forcė guerrile kundėr
sovjetikėve. Ata shtuan njė front anti rus,
kishin urrejtje tė lashtė ndaj tyre dhe
zhvilluan luftėn deri nė vitin 1956.
Pas vitit 1991, kur u krijua Ukraina e pavarur,
nė boshllėkun e traditave tė shtet-ndėrtimit,
Galicianėt u lavdėruan si ukrainasit e vėrtetė ,
pasi ata ishin tė vetmit ukrainasė qė dėshironin
pavarėsinė. Gjuha e tyre ėshtė pėrdorur si bazė
e njė gjuhe tė re tė shtetit kombėtar , traditat
e tyre u shėnjtėruan deri nė nivelin shtetėror.
Pėrkujtimi i bashkėpuntorėve Galician Nazistė
dhe vrasjet masive nga Stepan Bandera dhe Roman
Shukhevych kanė mbushur tokėn, shpesh duke
provokuar indinjatėn e ukrainasėve tė tjerė.
Galicianėt kanė luajtur njė rol tė rėndėsishėm
nė Revolucionin e Portokallėt tė vitit 2004, si
dhe, kur rezultatet e zgjedhjeve presidenciale u
shpallėn tė pavlefshme dhe kandidati pro
Perėndimorė, z. Jushēenko rikandidojė nė
pėrsėritjen e zgjedhjeve.
Megjithatė, nė vitin 2004 , shumė Kievasė,
gjithashtu, mbėshtetėn Jushēenkon, duke
shpresuar pėr Aleancėn Perėndimore dhe pėr njė
tė ardhme tė re, tė ndritshme. Tani, nė vitin
2013, mbėshtetja e qytetit pėr Maidan ishte
mjaft i ulėt , dhe njerėzit e Kievit u ankuan me
zė tė lartė pėr rrėmujėn e krijuar nga turmat
pushtuese: prerė pemė, grupet dogjėn mbeturina,
dėmtuan ndėrtesat. Megjithatė, Kievi ėshtė
shtėpia e shumė OJQ-ve , intelektualė tė qytetit
marrin ndihmė bujare nga SHBA dhe KE. Shpirti i
vjetėr gjithmonė ėshtė mė i fortė nė
kryeqytetet.
Pėr pjesėn Lindore dhe Juglindoretė tė Ukrainės,
rajone tė populluara dhe shumė tė
industrializuara, propozimi i asociimit me KE
ėshtė njė jo - shko , pa nėse, dhe ose por. Ata
prodhojnė qymyr, ēelik, makineri, makina,
raketa, tanke dhe aeroplanė. Importet
Perėndimore do tė fshijnė industrinė e Ukrainės
nga harta, pasi zyrtarėt e KE lirisht pranojnė.
Edhe polakėt, njė shembull i pėrkryer, pakėz mė
i vėshtirė, i zhvillimit industrial, pati
guximin pėr ti thėnė Ukrainės: ne do tė bėjmė
gjėra teknike, ju do tė ishte mė mirė tė
investoni nė bujqėsi. Kjo ėshtė mė e lehtė tė
thuhet se sa pėr tė bėrė :KE ka njė shumė tė
rregulloreve qė i bėjnė produktet e Ukrainės tė
papėrshtatshme pėr shitjen dhe konsumin nė
Evropė. Ekspertėt ukrainas vlerėsuan humbjet e
tyre tė pritura pėr tė hyrė nė bashkėpunim me
KE-nė pėr 20-150 miliard euro.
Pėr Galicianėt, shoqata do tė punojė mirė.
Folėsi i tyre nė Maidan iu bėri thirrje tė
rinjve shkoni atje ku ju mund tė merrni paratė '
dhe nuk japin asgjė pėr industrinė. Ata i bėjnė
tė ardhurat e tyre nė dy mėnyra: duke siguruar
mėngjesin nė shtrat dhe - dhoma pėr turistėt
perėndimorė. Ata shpresonin se do tė kenė qasje
pa viza nė Europė dhe tė bėjė tė ardhura tė mira
pėr veten e tyre. Ndėrkohė, askush nuk iu ofroi
atyre njė marrėveshje pėr tu liruar nga vizat.
Vetėm amerikanėt, gjithmonė bujare nė kurriz e
dikujt tjetėr, kanė kėrkuar prej Komunitetit
Evropian tė heqė kėrkesėn e vizave pėr ta.
Ndėrsa Maidani ziente, Perėndimi dėrgoi emisarė
e tij, ministrat dhe anėtarėt e parlamentit pėr
ti brohoritur turmės nė Maidan, pėr tė thirrur
kryetarin Janukoviē qė tė japė dorėheqje dhe pėr
njė revolucion pėr tė instaluar sundimin pro
Perėndimor. Senatori McCain shkoi atje dhe i
bėri disa fjalime tė zjarrta. KE deklaroi se
Janukoviē ėshtė i paligjshėm pėr shkak se kaq
shumė prej qytetarėve tė tij demonstruar kundėr
tij. Por, kur miliona qytetarė francezė
demonstruan kundėr presidentit tė tyre, kur
pushtojnė Wall Street-in dhe shpėrndahen me
dhunė, askush nuk ka menduar se qeveria e
Francės apo presidenti amerikan kishte humbur
legjitimitetin ... Victoria Nuland, Ndihmėse
Sekretare e Shtetit, ka shpėrndarė biskota nė
mesin e demonstruesve, dhe kėrkoi nga oligarkėt
pėr tė pėrkrahur Kauzėn Evropiane ose bizneset e
tyre do tė pėsojnė. Oligarkėt ukrainasė janė
shumė tė pasur, dhe ata preferojnė qė Ukraina tė
jetė ashtu siē ėshtė, e ulur nė gardhin nė mes
tė Lindjes dhe Perėndimit. Ata kanė frikė se
kompanitė ruse do tė zhveshin pasuritė e tyre,
prandaj, Ukraina duhet tė jetė pjesė e Bashkimit
Doganor, dhe ata e dinė se ata nuk janė
konkurues tė mjaftueshėm pėr tė konkurruar me
KE.
Janukoviēi ishte nė telashe tė mėdha. Zgjedhjet
po afrohen me shpejtėsi. Ai mėrzitur me
popullsinė pro - Perėndimore, dhe i ka irrituar
pėrkrahėsit e tij, popullin nė Lindje dhe nė
Juglindje. Ukraina kishte njė shansė reale tė
bie nė kolaps, nė anarki. Njė parti e
nacionaliste e ekstremit tė djathtė, Svoboda (
Liria ), ndoshta mė e afėrta me partinė Naziste
qė nga viti 1945, u pėrpoqė pėr tė ardhur
pushtet. Politikanėt e KE-s akuzojnė Rusinė pėr
presion ndaj Ukrainės, raketat ruse papritmas u
shfaqėn nė majėn perėndimore tė Rusisė, njė
fluturim disa minuta nga Berlini. Forcat e
armatosura ruse diskutuan strategjinė e SHBA pėr
ēarmatoje nė sulmin e parė . Tensioni ishte
shumė i lartė.
Edward Lucas, redaktor ndėrkombėtare i revistės
Economist dhe autor i librit Lufta e Re e
Ftohtė, ėshtė njė gjeraqinė e Churchill-it dhe
shumėllojshmėri e Reaganit. Pėr tė, Rusia ėshtė
armik, qoftė e sunduar nga Cari, nga Stalini apo
nga Putini. Ai shkroi: Nuk ėshtė ekzagjerim tė
thuhet se (Ukraina) pėrcakton tė ardhmen
afatgjate tė tė gjithė ish-Bashkimit Sovjetik.
Nėse Ukraina miraton njė orientim Euro-Atlantike
, atėherė regjimi i Putinit dhe satrapėve tė tij
ka pėrfunduar... Por nė qoftė se Ukraina bie nė
kthetrat e Rusisė, atėherė e ardhmja ėshtė e
zymtė dhe e rrezikshme ... Siguria e Evropės do
tė jetė e rrezikuar. NATO tashmė ėshtė duke
luftuar pėr tė mbrojtur shtetet baltike dhe
Poloninė nga forcat ushtarake tė integruara dhe
gjithnjė e mė mbresėlėnėse tė Rusisė dhe
Bjellorusisė.
Nė kėtė situatė tė varur, Putinin e bėri
gjuajtjen e tij parandaluese. Nė njė takim nė
Kremlin, ai ra dakord pėr tė blerė 15000000000
vlerė e eurobonove tė Ukrainės dhe uli ēmimin e
gazit natyror pėr njė tė tretėn. Kjo do tė thotė
nuk do tė ketė paracaktim, jo papunėsi masive,
jo vend tė lumtur pėr huliganėt neo nazistė tė
Svoboda-s, jo prostituta tė lira, tė shumta tė
Ukrainės pėr gjermanėt dhe polakėt, dhe shtėpitė
e Ukrainės do tė jenė mė tė ngrohta pėr kėtė
Krishtlindje. Mė mirė akoma, presidentėt ranė
dakord tė rifillojnė bashkėpunimin e tyre
industrial. Kur Rusia dhe Ukraina formuan njė
shtet tė vetėm, ata ndėrtuan anije kozmike,
ndaras nga njeri-tjetri, ata e kanė vėshtirė se
mund tė nisin njė anije detare. Edhe pse
bashkimi nuk ėshtė ende nė plan, kjo do tė
kishte kuptim pėr tė dy partnerėt. Ky vend i
ndarė artificialisht mund tė bashkohet, dhe kjo
do tė jetė shumė mirė pėr tė dy popujt dhe pėr
tė gjithė njerėzit qė kėrkojnė lirinė nga
hegjemonia amerikane.
Janė shumė vėshtirėsi pėrpara: Putini dhe
Janukoviēi nuk janė miq, udhėheqėsit e Ukrainės
janė tė prirur pėr SHBA dhe KE sepse kanė shumė
burime. Por ndėrkohė , kjo ėshtė njė fitore pėr
tė festuar kėtė Krishtlindje. Fitoret e tilla e
mbajnė Iranin tė sigurt nga bombardimet e
SHBA-ve, frymėzojnė japonezėt pėr tė kėrkuar
heqjen e bazės nė Okinawa, inkurajojnė ata qė
kėrkojnė mbylljen e burgut nė Guantanamo,
inkurajojnė tė burgosurit palestinezė nė burgjet
izraelite, trembin NSA-n dhe CIA-n dhe do tė
lejojnė francezėt katolikė pėr tė marshuar
kundėr Hollandė pėr ligjet tregtarė pėr fėmijė.
Cili ėshtė sekreti i suksesit tė Putinit ?
Edward Lucas nė njė intervistė pėr radion pro -
Perėndimore Ekho Moskvy, tha : Putini kishte njė
vit tė madh Snowdenin, Sirinė, Ukrainėn. Ai
kontrollon Evropėn. Ai ėshtė njė lojtar i madh:
ai vėren dobėsitė tona dhe i kthen ato nė fitore
tė tij. Ai ėshtė i mirė nė blof diplomatik, dhe
nė lojėn pėrēaj e sundo. Ai i bėn evropianėt tė
mendojnė se SHBA-ja ėshtė e dobėt, dhe ai i
bindi SHBA-tė se Evropianėt janė tė padobishėm.
Unė do tė ofrojė njė shpjegim tjetėr. Erėrat dhe
rrymat e fshehta tė historisė iu pėrgjigjen
atyre qė ndjenė rrugėn e tyre. Putini ėshtė njė
njeri qė ėshtė i gatshėm pėr tė paguar rrugėn e
tij, ēmimi i plotė , dhe politikanė tė tillė
janė tė rrallė. A e dini se ēfarė ėshtė fjala mė
madhėshtore qė dėgjohet ndonjėherė nga goja e
njė anglezi?,, pyeti njė personazh i James Joyce
, dhe u pėrgjigj: Madhėshtia e paguan rrugėn
time. Kėta ishin anglezėt e njė epoke tjetėr,
shumė kohė para se tė pėlqehej Blairi.
Ndėrsa, McCain dhe Nuland, Merkel dhe Bildt
flasin pėr zgjedhjen Evropiane pėr Ukrainėn,
asnjėri prej tyre nuk ėshtė i gatshėm tė
paguajnė pėr tė. Vetėm Rusia ėshtė e gatshme pėr
tė paguar rrugėn e saj, nė kuptimin Joycean,
qoftė nė para tė gatshme, si tani, ose me gjak,
si nė Luftėn e Dytė Botėrore.
Putin ėshtė, gjithashtu, edhe njė njeri
shpirtmadh. Ai e festoi fitoren e tij tė
Ukrainė, Krishtlindjen qė po afrohet, duke i
falur armiqtė e tij personal dhe politikė dhe i
lė tė lirė. Dhe konferencėn e tij tė fundit pėr
shtyp ai kishte kryer nė mėnyrė tė vetė dhe kjo,
pėr njė njeri nė pozitėn e tij, ėshtė njė shenjė
shumė e mirė.
Shėnim:
Israel Shamir raporton nga Moska pėr
Counterpunch, komenton pėr RT dhe shkruan njė
kolonė tė rregullt nė tė pėrditshmėn mė tė madhe
tė Rusisė, KP.
(Redaktor gjuhėsor: Ken Freeland)
www.mediaelire.net